U sjenama Baščaršije, skrivena među sokacima i historijskim zgradama, nalazi se Judenhof – kompleks Stare sinagoge i Muzeja Jevreja Bosne i Hercegovine. Ova tiha enklava svjedoči o više od 450 godina prisustva sefardske zajednice u Sarajevu – naroda protjeranog iz Španije, koji je u Bosni pronašao dom, a u Sarajevu novu svetinju.
✡️ Sefardi pod osmanskim krovovima
Kada su 1492. godine protjerani iz Španije, sefardski Jevreji su pronašli utočište u Osmanskom carstvu. U Sarajevo su pristigli u XVI stoljeću, gdje su ubrzo postali neizostavan dio ekonomskog, kulturnog i vjerskog tkiva grada. Njihova zajednica je bila organizovana, samoodrživa i duboko ukorijenjena u trgovačke, zanatske i ljekarske profesije.
Stara sinagoga, izgrađena 1581. godine, jedna je od najstarijih u ovom dijelu Evrope. I danas odiše mistikom – masivni zidovi od kamena, teški svodovi i tihi interijer čuvaju molitve stotina generacija.
📜 Muzej Jevreja BiH – Haggadah i sjećanje
U prostorima Stare sinagoge danas se nalazi Muzej Jevreja BiH – izuzetno važna institucija koja čuva eksponate o životu, kulturi i stradanjima jevrejske zajednice. Među najpoznatijim artefaktima iz ove tradicije je Sarajevska Hagada – iluminirani rukopis iz 14. stoljeća, koji se čuva u Nacionalnom muzeju, a smatra se jednim od najvrijednijih jevrejskih rukopisa na svijetu.
🕯️ Preživjeti mrak XX vijeka
Sarajevska jevrejska zajednica, i sefardska i aškenaska, teško je pogođena u holokaustu – više od 10.000 jevreja iz BiH je ubijeno. Ipak, zajednica je opstala, a nakon rata 1992–1995. godine, nastavila je djelovati kroz Jevrejsku općinu, kulturološke događaje i obnovu baštine.
🧭 Putnički vodič: Judenhof i Muzej Jevreja BiH
📍 Lokacija: Ulica Velika Avlija, iza Gazi Husrev-begove džamije
🛣️ Pristup: Pješački iz svih pravaca Starog Grada
🥾 Aktivnosti: Posjeta muzeju, sinagogi, izložbama, tihi obilazak
💵 Ulaz: Oko 5 KM za turiste (prihod ide za očuvanje lokaliteta)
📷 Savjet: Posjetiti uz stručno vođenje – priče kustosa dodatno oživljavaju eksponate
🌍 Geografsko-kulturna legenda Jevrejske avlije
| Element | Opis |
|---|---|
| Vrsta lokaliteta | Sinagoga, muzej, spomenička cjelina |
| Godina izgradnje | 1581. |
| Značaj | Najstariji jevrejski objekat u BiH |
| Zbirke muzeja | Molitvenici, predmeti svakodnevnog života, dokumenti, svici Tore |
| Kulturni doprinos | Medicina, trgovina, štamparstvo, zajednički život s muslimanima i kršćanima |
| Turistički status | Manje poznat lokalitet – idealan za one koji žele tišinu i dubinu |
| Pristupnost | Otvoreno većinu dana, zatvoreno subotom zbog Šabata |
